Werken aan de toekomst

De tijd is voorbijgevlogen. Het is alweer de laatste keer dat we de baan opgaan. We brengen een bezoekje aan een lagere school die enkele jaren geleden door Plan België gebouwd werd. Je herkent het gebouw meteen aan de Plan-blauwe raamkozijnen en schoolbanken. Alles ziet er piekfijn uit, tot de bibliotheek toe.

We hebben er een gesprek met twee jonge, enthousiaste leraren. Ze vertellen dat er sinds dit schooljaar ook een kleuterklasje is bijgekomen. Aha, het lobbywerk van Plan bij de overheid om meer aandacht te besteden aan kleuteronderwijs, begint zijn vruchten af te werpen! 'Maar het is dezelfde onderwijzer van de lagere school die de kleuters les geeft', voegen de leraren er aan toe. Het lijkt ons geen ideale situatie.

Aan zulke dingen merk je dat de steun van ngo's als Plan nodig blijft om kwaliteitsvol ondwijs te garanderen. Deze school is een staatsschool en krijgt geen onderwijsondersteuning van Plan. Dit in tegenstelling tot de gemeenschapscholen die met de steun van Plan worden opgericht. Daar krijgen de kleuterleiders wel een speciale opleiding en begeleiding. Helaas kunnen we de situatie niet in de praktijk bekijken. 'Het heeft vanochtend geregend en daardoor konden de kleuters niet naar school', luidt de uitleg.

Dan zetten we maar koers naar het district Angkor Thom om er een kijkje te gaan nemen bij de opleiding voor kleuterleiders die Plan daar organiseert. Vandaag is het voor de 39 kleuterleiders in spe de laatste dag van hun tiendaagse training. Ze zijn volop bezig met het vervaardigen van didactisch materiaal: vormpjes knippen, collages maken...

Het valt ons op dat er slechts twee mannen zijn onder de deelnemers. Wanneer een van de journalisten hierover een vraag stelt aan een van de lesgeefster, begint de dame vol vuur te vertellen. Ze kijkt ons strak aan terwijl ze driftig voortratelt in het Khmer. Blijkbaar hebben we hier een gevoelige snaar geraakt. Onze vertaler kan de boodschap helaas niet helemaal overbrengen. Het enige wat we meekrijgen is dat mannnen die dit soort werk doen, met de nek worden aangekeken door de gemeenschap omdat dit als 'vrouwelijk' bestempeld wordt...

s'Middags eten we in de stad bij restaurant Salaa Bai, waar kansarme jonge Cambodjanen een hotelopleiding krijgen. Een mooi initiatief. Tijdens het eten vertelt m'n Cambodjaanse collega Sopheak dat hij jong wees werd en in armoede opgroeide. Dankzij sponsoring door een Franse familie kon hij studeren. Nu zet hij zich op zijn beurt in voor Cambodjaanse kinderen via zijn werk bij Plan.

Hij is niet de enige van de collega's die extra gemotiveerd is vanwege zijn persoonlijke achtergrond. ECCD-adviseur Thol vertelt 's namiddags tijdens het vragenuurtje op kantoor dat hij zelf als kind les kreeg onder een boom, uiteindelijk leraar werd, maar meer wil bereiken en daarom voor Plan werkt. Ook de directeur van het Plan-kantoor in Siem Reap, Bong Sophary, stond ooit zelf in het onderwijs. Dat was in de periode van wederopbouw na het regime van de Rode Khmer. 'Degenen die iets wisten, gaven dat door aan degenen die niets weten', vat ze die periode samen. De pittige dame was 15 toen de Rode Khmer opkwam. Haar broer, een student geneeskunde, werd door het regime vermoord en haar ouders stierven door een gebrek aan medische zorg. Ze krijgt even het moeilijk wanneer ze over haar broer praat, maar veert direct daarna op als ze het heeft over de extra curussen volgde en hoe ze het tot directeur schopte.

Ik bewonder deze mensen die onder moeilijke omstandigheden het beste uit zichzelf haalden en hard werken aan een betere toekomst voor hun land. En dat begint bij de kleintjes die nu op de kleuterschool zitten. Met de steun van ons allen kunnen ze hieraan voortbouwen. De journalisten en ik hebben met eigen ogen gezien dat ze op de goede weg zijn.

Beluister de bijdragen van Betty Van Rompaey over de reis: http://www.radio1.be/programmas/ochtend/kleuterscholen-cambodja en www.radio1.be/programmas/ochtend/kleuterschooltjes-cambodja
In De Bond van 30 april staat het artikel van An Candaele en in Gazet van Antwerpen van dezelfde datum vindt u het artikel van Tom De Smet.
Lees hier meer over de projecten van Plan België in Cambodja

Ouders aan het woord

We beginnen de weg naar het dorp Tbeng Kheut al goed te kennen, maar vandaag komen we voor het eerst bij de mensen thuis. Tbeng Kheut is een groot dorp en heeft niet echt een kern. De huizen langs de weg zagen we al, maar ook verderop blijken groepjes paalwoningen in het groen verscholen te liggen. We parkeren ons busje aan de kant van de weg. Langs een smal pad tussen het groen lopen we naar het erf van de familie die we gaan interviewen.

Het gezin telt vier dochters, in de leeftijd van 15 tot 4 jaar. Het valt me meteen op dat hun tanden bruin verkleurd zijn. Het gezin is erg arm. De papa werkt af en toe als loonarbeider op het veld en voor de rest overleeft het gezin van een klein rijstveldje, een paar courgetteplanten en een stel kippen. 'Af en toe kan ik een vis vangen en hebben we iets extra', zegt de vader. Beide ouders zijn analfabeet. De oudste dochter ging naar school, maar haakte af omdat ze het er niet leuk vond en ook de jongste hield het al na één dag kleuterschool voor bekeken. 'Ik blijf liever thuis om het huishouden te doen', zegt de dochter. Het gesprek maakt ons duidelijk dat het niet altijd even eenvoudig is om zowel ouders als kinderen het belang van onderwijs te doen inzien. Het gezin maakt een uitgebluste indruk.

Wat een verschil volgende familie die we bezoeken! Het jonge koppel heeft een zoon van 5 en een dochter van 1.5. Hun zoontje komt net thuis van de kleuterschool. Hij komt ieder van ons apart begroeten, met gevouwen handen voor de borst, zoals hier gebruikelijk is. Iedereen is op slag vertederd. Het kereltje is totaal niet verlegen: uit volle borst zingt hij voor de microfoon van de VRT een liedje dat hij op de kleuterschool geleerd heeft. De blik van de ouders spreekt boekdelen: ze zijn supertrots op hun zoon. Ze hopen dat hij later dokter of leraar wordt. 'Maar we kunnen zijn studies niet betalen', voegen ze er meteen aan toe. 'Kunnen jullie dan helpen?'

We hebben nu gezien en gehoord hoe het leven van de mensen er hier uitziet. Het is een dagelijkse strijd om genoeg eten voor je gezin te hebben. Ziek worden is een financiële catastrofe, want geld voor het transport naar het ziekenhuis, consultaties en medicijnen is er vaak niet. Beter voorkomen dan genezen dus. Ouders van jonge kinderen tussen de 0 en 3 jaar leren daarom de belangrijkste zaken over de preventie van ziektes en de opvoeding van kinderen via oudergroepen. Deze worden maandelijks georganiseerd door de animator van Plan.

Vandaag wonen we zo'n sessie bij. Deze gaat door op het erf voor het huis van een van de dorpelingen. Het thema is 'diarree', een van de belangrijkste doodsoorzaken bij jonge kinderen hier. Via kleurplaten legt de animator uit hoe je diarree kunt voorkomen (door voedsel af te schermen voor de vliegen bijvoorbeeld), wat je er tegen kunt doen en wanneer je echt naar de dokter moet. De sprekende afbeeldingen zorgen af en toe voor grote hilariteit, maar de realiteit is bittere ernst. Deze adviezen kunnen het verschil maken tussen leven en dood...

Bezoek aan scholen

Al vroeg s'morgens rijden we naar het dorp dat we gisteren bezochten om er de lokale kleuterschool, die gesteund wordt door Plan België, te gaan bezoeken. Onderweg stoppen we voor een traditioneel lokaal ontbijt: noedelsoep.

Bij aankomst in de school, blijken de kinderen ook net aan het ontbijt te zitten. Omdat de ouders geen geld hebben voor 3 maaltijden per dag en de voeding vaak eenzijdig is, zorgt Plan België ervoor dat de kleuters de dag toch stevig kunnen beginnen met een kom dikke rijstsoep met vis. Ze zitten in een kringetje op de grond onder het huis van de juf dat meteen ook dienst doet als klaslokaal. Na het tandjes poetsen aan de waterpomp, gaat de les verder. Vandaag gaat het over de 5 zintuigen. Potjes met geurige dingen als jasmijnbloesem worden doorgegeven waarna de kleuters moeten zeggen wat er in zit. Ze doen enthousiast mee en laten zich niet afleiden door onze aanwezigheid, zelfs niet wanneer ik in hun 'klaslokaal' een interview doe voor de VRT-radio.

In het tweede klasje voor de 5 a 6-jarigen achter het huis, tekenen de kleuters letters van het Khmer-alfabet na. Ik zou het niet meteen kunnen. De kinderen die kleuteronderwijs volgden, hebben deze en andere vaardigheden alvast onder de knie. Daardoor hebben ze een stevig beentje voor op hun leeftijdgenootjes tijdens hun latere schoolcarrière. Dat wordt tijdens ons volgende bezoek, aan een lagere school, duidelijk geïllustreerd. De kinderen die kleuteronderwijs volgden en die nu in het eerste leerjaar zitten, kunnen de letters meteen op papier zetten. De anderen, die pas sinds een paar maanden voor het eerst naar school gaan, aarzelen. De eerste groep tekent ook met veel meer detail en is opmerkelijk assertiever in de klas.

In deze lagere school zien we ook dat het tekort aan leraren nog steeds een serieus probleem is in Cambodja. Leerlingen van het eerste en vijfde leerjaar zitten in dezelfde klas, terwijl de juf haar aandacht verdeelt. Bovendien is het schoolgebouw te klein, waardoor een deel van de leerlingen les moet volgen in een hutje naast de school.

We keren terug naar de kleuterschool en verzamelen ons onder een grote boom voor een interview met het dorpshoofd. De man is ook animator voor Plan en daar is hij erg trots op. Hij vertelt honderduit. Onze vertalers hebben de grootste moeite om hem bij te benen. Ondertussen schallen regelmatig Cambodjaanse 'schlagers' uit zijn gsm. Een vreemd, onnatuurlijk geluid in deze rustige omgeving waar je anders enkel tokkende kippen en hier en daar het geblaf van een hond hoort.

Nadien is het de beurt aan de onderwijzeressen om honderduit te vertellen over hun baan. Een van de journalisten vertelt hen dat hij erg onder de indruk is van hun werk en dat hun lesmethodes erg lijken op die van in België. De juffen toveren daarop een brede glimlach op hun gezicht. 'Awkun', bedankt!

Op de terugweg hebben we nog even de tijd om een tempel te beklimmen om de zonsondergang te bekijken. Wat een prachtig zicht! De perfecte afsluiter om even bij te komen van een dag met veel emoties: vertedering bij het zien van de schattige kleuters, bewondering voor het werk van de juffen, triestheid vanwege het harde leven voor veel mensen hier en vooral veel hoop voor de toekomst.

De rol van de overheid

s'Ochtends ontmoeten we mijn collega's van Plan Cambodja die de persreis zullen begeleiden: Thol (nationaal adviseur op het gebied van Early Childhood Care en Development-ECCD), Sopheak (technisch ECCD-adviseur) en Linda (medewerkster communicatie). Thol geeft een uitgebreide presentatie over het ECCD-project van Plan België in Cambodja. Plan werkt daarvoor nauw samen met de Cambodjaanse overheid en de lokale gemeenschap. Om hun kant van het verhaal te horen, hebben we vandaag dan ook een ontmoeting gepland met de 'gemeenteraad'van een van de dorpen waar we in werken en met de directeur van de provinciale afdeling van het ministerie van onderwijs.

Na de presentatie rijden we meteen naar het dorp Tbeng Keut om de leden van de 'gemeenteraad' te interviewen. We komen langs verschillende indrukwekkende tempels, waaronder de bekende Angkor wat. Horden toeristen lopen hier rond met hun fototoestel in aanslag.

Even later verlaten we de geasfalteerde weg en komen we in een andere wereld terecht. Hortend en stotend laveren we tussen de diepe putten in het zand. Enkele graatmagere koeien sjokken opzij wanneer we hen passeren. De rijstvelden liggen er dor en verlaten bij. In de dorpen zijn mensen onder hun schamele houten paalwoningen bezig met allerlei klusjes.


In Tbeng blijkt het gemeentehuis zowat het enige stenen gebouw te zijn. De vertegenwoordigers van de gemeenteraad zitten al klaar aan een lange tafel om ons te ontvangen.Aangezien deze mensen geen Engels spreken, zorgen Thol en Linda voor de vertaling. Door vragen te stellen, krijgen de journalisten een beeld van hoe het leven er hier uitziet. Zo vertelt de voorzitter dat de meeste mensen analfabeet zijn en overleven door klusjes te doen in de bos- of landbouw. Daar verdienen ze zo'n 2 a 2,5 USD per dag mee. Hij benadrukt dat de projecten van Plan erg belangrijk zijn voor zijn gemeenschap en de toekomst van de kinderen.

s' Namiddags rijden we weer naar de stad voor de ontmoeting met het hoofd van het provinciaal ministerie voor onderwijs. De man, Ung Sireidy, vertelt dat hij net terug is uit Vietnam waar hij medische hulp zocht voor de verwondingen die hij opliep tijdens de oorlog. Hij geeft een overzicht van wat er sinds 1979, het einde van de oorlog, allemaal al bereikt is op het gebied van onderwijs. Het land moest alles van nul heropbouwen. Tijdens het regime van de Rode Khmer werden scholen afgeschaft en intellectuelen vermoord. In de regio Siem Reap duurde het zelfs tot midden jaren negentig voordat de rust weerkeerde. "Vandaag beginnen we de wederopbouw van het onderwijs en het verbeteren van de economische situatie voor de mensen,"zegt de man die al vijf regimes meemaakte. We worden er allemaal even stil van.

De eerste indrukken van Siem Reap

Gisterenochtend maakten m'n reisgenoten op de luchthaven van Zaventem kennis met elkaar. We zijn met z'n zessen: mijn collega Anthony (hoofd Noordwerking van Plan België), Betty (journaliste van radio 1), Tom (nieuwsmanager van Gazet van Antwerpen), An (hoofdredactrice van De Bond), Michel (redacteur van Klasse) en ik. Na maar liefst 18 uren onderweg geweest te zijn, met tussenstops in Abu Dhabi (Verenigde Arabische Emiraten) en Bangkok, landden we vanmiddag op de kleine luchthaven van Siem Reap.

Tijdens de korte wandeling van het vliegtuig naar het luchthavengebouw, krijgen we al een voorproefje van de temperatuur hier: zo'n 37 graden. Aan de uitgang valt m'n blik meteen op het bord met het vertrouwde Plan-logo erop waar onze chauffeur mee staat te zwaaien.

Na een halfuur rijden arriveren we in ons hotel in het centrum van Siem Reap. We trekken er meteen op uit om de omgeving van de 'old market', de toeristische buurt, te gaan verkennen.

De laatste jaren heeft Siem Reap een toeristische
'boom'gekend. Nu Cambodja weer een veilige bestemming is, komen massa's toeristen naar de stad om de beroemde tempels van Angkor Wat te bezoeken. Hotels en restaurants schoten hier als paddestoelen uit de grond. Gelukkig heeft het oude centrum, met z'n gerestaureerde koloniale huizen, z'n charme weten te bewaren.

Nieuwsgierig struinen we wat rond op de overdekte markt. Een spektakel voor alle zintuigen. We betasten onbekende fruitsoorten, snuiven de geur op van specerijen en bekijken de verkopers die op de tafels zitten, midden tussen de hompen vlees en uitgestalde vissen. In een smal straatje vol restaurants dat we vanwege de gelijkenis met z'n Brusselse equivalent tot 'rue des Bouchers' omdopen,vleien we ons neer op een terras.


We worden meteen belegerd door kinderen die op straat postkaarten verkopen. Ook zien we opvallend veel mensen passeren die een arm of been missen. Dit is de harde realiteit: schrijnende armoede, kinderarbeid en de erfenis van zware bombardementen waardoor massa's mensen voor het leven verminkt werden door landmijnen...